Zmiany klimatyczne od dawna uznawane są za jedno z najpilniejszych globalnych wyzwań, charakteryzujące się rosnącymi temperaturami, topnieniem pokrywy lodowej i coraz bardziej ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi [1]. Konsensus naukowy w sprawie wpływu człowieka na zmiany klimatyczne doprowadził zarówno do działań politycznych, jak i korporacyjnych w kierunku zrównoważonego rozwoju. W ciągu ostatnich kilku dekad koncepcja polityk środowiskowych, społecznych i zarządczych (ESG) pojawiła się jako ramy dla przedsiębiorstw i inwestorów, aby systematycznie radzić sobie z tymi wyzwaniami.
Czy to zaczęło się dzisiaj?
Początki polityk ESG sięgają szerszego ruchu społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR), który rozpoczął się w latach 60. i 70. ubiegłego wieku. CSR początkowo koncentrowała się na działaniach filantropijnych i etycznych praktykach biznesowych, stopniowo ewoluując w kierunku bardziej kompleksowego uwzględnienia kwestii środowiskowych i społecznych. Lata 90. przyniosły włączenie tych kwestii do głównego nurtu strategii biznesowych, wraz z uruchomieniem inicjatyw takich jak United Nations Global Compact w 2000 roku, które zachęcały firmy do dostosowania swoich działań i strategii do dziesięciu powszechnie akceptowanych zasad w zakresie praw człowieka, pracy, środowiska i przeciwdziałania korupcji.
Sam termin ESG zyskał na znaczeniu w połowie XXI wieku, szczególnie po przełomowym raporcie z 2004 roku „Who Cares Wins”, który był wspólną inicjatywą instytucji finansowych na zaproszenie Organizacji Narodów Zjednoczonych [2]. W raporcie tym argumentowano, że włączenie czynników środowiskowych, społecznych i związanych z zarządzaniem do rynków kapitałowych ma sens biznesowy i prowadzi do bardziej zrównoważonych rynków i lepszych wyników dla społeczeństw.
Budzimy się jako społeczeństwo
W ostatnich latach kwestie ESG stały się kluczowe dla ładu korporacyjnego i decyzji inwestycyjnych [3]. Zmiana ta jest spowodowana kilkoma czynnikami, w tym rosnącymi wymogami regulacyjnymi, rosnącą świadomością konsumentów oraz uznaniem ryzyka finansowego związanego ze zmianami klimatycznymi. Inwestorzy są obecnie bardziej skłonni do uwzględniania kryteriów ESG w celu oceny długoterminowego zrównoważonego rozwoju i etycznego wpływu ich inwestycji.
Zmiany klimatyczne jako katalizator dla ESG
Zmiany klimatyczne pozostają w centrum zainteresowania polityk ESG. Pilna potrzeba przeciwdziałania zmianom klimatycznym doprowadziła do wdrożenia różnych porozumień międzynarodowych, takich jak porozumienie paryskie z 2015 r., którego celem jest ograniczenie globalnego ocieplenia do poziomu znacznie poniżej 2 stopni Celsjusza powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej [4]. Skłoniło to rządy i korporacje do zobowiązania się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i przejścia na odnawialne źródła energii.
W odpowiedzi na te globalne zobowiązania, wiele firm przyjęło kompleksowe strategie ESG, mające na celu zmniejszenie śladu węglowego, poprawę efektywności energetycznej i zapewnienie zrównoważonych łańcuchów dostaw. Przykładowo, duże korporacje coraz częściej wyznaczają ambitne cele w zakresie neutralności węglowej i inwestują w zielone technologie. Sektor finansowy również przyjął zasady ESG, a inwestorzy starają się wspierać firmy, które wykazują się silnym zarządzaniem środowiskowym.
Aktualne trendy i wyzwania związane z wdrażaniem ESG
Pomimo postępów, skuteczne wdrażanie polityk ESG wiąże się z kilkoma wyzwaniami. Jedną z istotnych kwestii jest greenwashing, w ramach którego firmy wyolbrzymiają lub fałszywie twierdzą, że ich wysiłki na rzecz ochrony środowiska wydają się bardziej zrównoważone [5]. Doprowadziło to do rosnącej kontroli ze strony organów regulacyjnych, inwestorów i konsumentów, domagających się większej przejrzystości i odpowiedzialności.
Unia Europejska odegrała wiodącą rolę w zwalczaniu greenwashingu za pomocą przepisów prawnych. Dyrektywa UE 2024/825, znana jako dyrektywa greenwashingowa, obowiązująca od 26 marca 2024 r., zawiera wytyczne dotyczące uczciwej komunikacji marketingowej w celu zapewnienia, że oświadczenia środowiskowe firm są autentyczne i możliwe do zweryfikowania. Dyrektywa ta ma na celu ochronę konsumentów i środowiska przed wprowadzającymi w błąd praktykami.
Cofanie się lodowców i jego skutki ekologiczne
Naukowcy z Polskiej Akademii Nauk (PAN) skupiają się na jednym z najbardziej zauważalnych zjawisk w regionach polarnych: cofaniu się lodowców [6]. Badacze z Instytutu Geofizyki i Oceanologii zakończyli niedawno prace terenowe w ramach projektu „RAW – Retreat and Wither”, który bada, w jaki sposób zmiana lodowców z kończących się na morzu na kończące się na lądzie wpływa na biologiczną produkcję morską i biogeochemię mórz arktycznych.
Dr Mateusz Moskalik, kierownik zespołu badawczego z Instytutu Geofizyki PAN, podkreślił, że Arktyka ociepla się ponad czterokrotnie szybciej niż średnia globalna, co przyspiesza topnienie lodowców [7]. Ta transformacja powoduje, że lodowce wcześniej kończące się na morzu zaczynają kończyć się na lądzie, gdzie woda topniejąca spływa do morza rzekami, a nie bezpośrednio. Zmiana ta może początkowo rozszerzyć obszary fiordów i odsłonić nowe obszary lądowe, zmieniając równowagę składników odżywczych w fiordach i wpływając na rozwój planktonu oraz jego rolę w absorpcji i osadzaniu dwutlenku węgla w osadach morskich.
Wyniki projektu sugerują, że złożoność fiordów Spitsbergenu, z ich mniejszymi głębokościami i licznymi niezależnymi zatokami zasilanymi przez lodowce, skutkuje zróżnicowanymi warunkami fizykochemicznymi wpływającymi na rozwój planktonu [7]. Redukcja lodowców kończących morze potencjalnie stwarza niekorzystne warunki dla planktonu morskiego, prowadząc do zmniejszenia jego roli w redukcji CO2 i wpływając na szerszy ekosystem Arktyki.
Polski znak zapytania – rośnie świadomość i sceptyzm konsumentów
Równolegle do tych naukowych przedsięwzięć, 6. edycja badania EKObarometr przeprowadzonego przez SW Research ujawnia znaczny wzrost świadomości ekologicznej wśród Polaków. Prawie 3 na 4 Polaków (72%) uznaje obecny stan środowiska za istotny problem. Jednak ta zwiększona świadomość idzie w parze z rosnącym sceptycyzmem wobec zielonego marketingu. Podczas gdy produkty ekologiczne są cenione, konsumenci coraz częściej wymagają autentyczności w deklaracjach środowiskowych.
Eko-krytycy i eko-entuzjaści – czy Polacy podzielą się jeszcze bardziej?
Badanie EKObarometr identyfikuje cztery typy eko-osobowości wśród polskich konsumentów: Pragmatycy (33%), Krytycy (16%), Entuzjaści (24%) i Pretendenci (27%) [8]. Warto zauważyć, że w przeciągu roku nastąpił wzrost w segmencie Krytyków (+6 punktów procentowych) i spadek w segmencie Entuzjastów (-7 punktów procentowych). Zmiana ta odzwierciedla rosnącą świadomość ekologiczną, ale także rosnący sceptycyzm wobec zielonego marketingu [8].
Polaryzacja jest widoczna w postrzeganiu reklam o tematyce ekologicznej: 39% Polaków uważa, że reklamy te zwiększają świadomość ekologiczną, podczas gdy 34% nie ufa ich szczerości, postrzegając je jako zwykłe chwyty marketingowe. Co więcej, większość (68%) zgadza się, że hasła ekologiczne są wykorzystywane wyłącznie w celach promocyjnych, a 63% uważa, że większość marek postrzega działania ekologiczne jako działania wizerunkowe [8].
Będzie lepiej
Rosnący sceptycyzm wobec zielonego marketingu podkreśla potrzebę autentyczności i przejrzystości w deklaracjach ekologicznych. Znaczący spadek Indeksu EKObarometr w stosunku do poprzedniego roku, sięgający 8 punktów, sygnalizuje rosnącą przepaść między eko-krytykami a eko-entuzjastami.
Patrząc w przyszłość, wdrożenie unijnej dyrektywy dotyczącej greenwashingu może zwiększyć wiarygodność deklaracji środowiskowych, zachęcając do bardziej szczerej i autentycznej komunikacji marketingowej. Konsumenci sugerują rozwiązania obejmujące niekonwencjonalne, bardziej ekologiczne media, takie jak reklamy w transporcie publicznym i na rowerach miejskich, zarezerwowane dla marek aktywnie angażujących się w działania na rzecz środowiska.
Bibliografia:
[1] https://www.un.org/en/global-issues/climate-change
[2] https://mpra.ub.uni-muenchen.de/119642/1/MPRA_paper_119642.pdf
[3] https://hbr.org/2019/05/the-investor-revolution
[4] https://unfccc.int/most-requested/key-aspects-of-the-paris-agreement
[8] https://ekobarometr.pl/ekobarometr-6
Fot. Flickr
