Dumni z bycia Polakami - przeczytaj nowe wydanie Kwartalnika Coopernicus!
Artykuł - zdjęcie główne
Czym są krytyczne studia nad dziedzictwem? Inicjatywa grona akademickiego UJ

Critical Heritage Studies to tłumacząc bezpośrednio “krytyczne studia nad dziedzictwem”. Na czym jednak polega owa krytyka? 

W rozumieniu kantowskim nie zakłada ona negacji, a jedynie wyjście poza utarty schemat myślenia. Teraz pozostaje kwestia wyjaśnienia tego, czym w takim razie jest dziedzictwo, które podlega wyżej wspomnianej krytyce. Na początek jednak należy postawić pytanie o warunki możliwości poznania tego fenomenu. Łatwo jest dotrzeć do konkluzji, że dziedzictwo będzie czymś innym dla etnografa, czymś innym dla przewodnika, a jeszcze czymś innym dla dyrektora muzeum. 

Na mocy konferencji z Faro, która odbyła się w 2005 roku dziedzictwo definiowane jest jako „zbiór zasobów odziedziczonych z przeszłości, który niezależnie od własności postrzegany jest przez ludzi jako odzwierciedlenie i wyraz ich nieustannie ewoluujących wartości, przekonań wiedzy i tradycji” [1]. Definicja ta daje nam dużą swobodę w interpretacji pojęcia – sprecyzowanie czym jest dziedzictwo, czyje jest dziedzictwo, a także po co ono jest, jawi się jako fundamentalny problem aktualizujący przesłanie Konwencji UNESCO, która dotyczy Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego (od jej podpisania minęło już ponad 50 lat).

Critical Heritage Studies Hub

Na jednym z renomowanych polskich uniwersytetów pojawił się projekt – Critical Heritage Studies Hub. Jest on inicjatywą realizowaną w ramach “Programu Strategicznego Inicjatywy Doskonałości” przedstawicieli różnych dyscyplin zaangażowanych w badania nad dziedzictwem na Uniwersytecie Jagiellońskim.  Zadaniem CHSH jest przede wszystkim „rozwijanie krytycznych studiów nad dziedzictwem w ścisłej relacji z otoczeniem społeczno-gospodarczym poprzez bycie platformą twórczej współpracy pomiędzy środowiskiem akademickim a placówkami edukacyjnymi, instytucjami kultury, organizacjami pozarządowymi, jednostkami samorządowymi oraz biznesem” [1].

Badania nad dziedzictwem prowadzone są w Uniwersytecie w obrębie różnorakich dyscyplin. Spotkanie osób reprezentujących zarówno nauki humanistyczne jak i społeczne wyzwoliło nową energię i zaowocowało współpracą interdyscyplinarną.

dr hab. prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego Maciej Mikuła, Kierownik Projektu Flagowego

Projekt ma również na celu wzmacnianie oraz kreowanie społecznego zaangażowania uczelni, wspierając rozwój nauki „stosowanej”, która ma odpowiadać potrzebom współczesności. Kierownikiem projektu jest dr hab. Maciej Mikuła, który jest absolwentem prawa oraz historii na Uniwersytecie Jagiellońskim, a swoje badania prezentował podczas wielu konferencji naukowych w Polsce, jak i również poza granicami naszego kraju. Zespół projektu CHSH składa się z osób posiadających wysokie kwalifikacje, których obszarami badań naukowych są m.in. antropologia, turystyka, historia społeczna oraz historia doktryn politycznych i prawnych [1]. 

Jak twierdzą członkowie CHSH, akademickie zainteresowanie dziedzictwem w Polsce jest stosunkowo niewielkie w porównaniu do krajów Europy Zachodniej. Następuje w nim też pewnego rodzaju rozłam na teoretyków heritologii i ekspertów „tworzących” dziedzictwo. Celem projektu jest wypracowanie mechanizmu współpracy o charakterze badawczo-rozwojowym w obszarze pracy z dziedzictwem, a także krytycznych badań tego fenomenu [1]. 

Grupy badawcze CHSH

Critical Heritage Studies Hub realizuje swoje działania w ramach grup badawczych skupiających się na zagadnieniach związanych z obecnością dziedzictwa w teraźniejszości i jego roli w przyszłości. Możemy wyróżnić cztery takie grupy: „Mobile Heritage”, „Heritage of Polish-Lithuanian Commonwealth”, “Heritage of War 1914-18” oraz „Heritage in Web”. Przykładowo ta ostatnia skupia swoją aktywność na inwentaryzowaniu, archiwizowaniu oraz ochronie, porządkowaniu i upowszechnianiu dziedzictwa minionych wieków w społeczeństwie cyfrowym, przy użyciu nowoczesnych technologii. Najważniejszym zadaniem realizowanym przez „Heritage in Web” było opracowanie tezaurusa (kompletnego zbioru terminów z zakresu historii prawa, porządkującego metadane obiektów dziedzictwa prawnego publikowanych w sieci; składa się on z szeregu słowników, poświęconych poszczególnym gałęziom prawa, w różnych okresach jego rozwoju) [2][3].

Nie bez znaczenia jest fakt, że Uniwersytet Jagielloński należy do aliansu Una Europa. Jednym z głównych obszarów działania Una Europa jest właśnie dziedzictwo/Heritage i nasz Hub w naturalny sposób podjął współpracę w ramach tego aliansu. W krytycznych studiach nad dziedzictwem szczególnie mocno akcentujemy jego obecność a zwłaszcza funkcję w teraźniejszości i przyszłości. Z tego względu dostępność, odpowiedzialna turystyka, dziedzictwo w sieci, dziedzictwo w konflikcie oraz dziedzictwo konfliktu to tylko niektóre zagadnienia, które są przedmiotem naszych badań, aktywności edukacyjnej i popularyzatorskiej. 

dr hab. prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego Maciej Mikuła, Kierownik Projektu Flagowego

Rozwój Critical Heritage Studies w Polsce dopiero nabiera tempa, czego przykładem jest działający na Uniwersytecie Jagiellońskim projekt – CHSH. Działalność inicjatywy można na bieżąco śledzić, zapisując się do ich newslettera oraz poprzez media społecznościowe. 

Polski rynek

Projekt Critical Heritage Studies Hub w Polsce jest zjawiskiem nie tylko akademickim, ale także o potencjalnym znaczeniu dla lokalnego rynku kulturowego i turystycznego. Poprzez badania i analizę dziedzictwa kulturowego kraju, inicjatywa ta może mieć istotny wpływ na zrozumienie, ochronę i promocję miejscowych zasobów historycznych.

Artykuł autoryzowany przez dr hab. prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego Macieja Mikułę, Kierownika Projektu Flagowego.

Bibliografia:

1. Critical Heritage Studies Hub „Opis Projektu Flagowego”; dostęp: 09.04.2023

URL: https://crihestu.id.uj.edu.pl/chsh/opis

2. Critical Heritage Studies Hub ”Grupy badawcze”; dostęp: 09.04.2023

URL: https://crihestu.id.uj.edu.pl/grupy-badawcze

3. Definicja słowa ”tezaurus”, zamieszczona w Słowniku Języka Polskiego PWN; dostęp: 14.04.2023

URL: https://sjp.pwn.pl/sjp/tezaurus;2578143.html

Olga Brzezińska
Bio:
Studentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Doświadczenie redakcyjne oraz literackie zdobywałam poprzez udział w licznych konkursach literackich oraz polonistycznych, których bywałam również laureatką
Napisany przez:

Olga Brzezińska

Dodaj komentarz