Analiza podejścia do projektowania przestrzeni do pracy, nauki, wspierających koncentrację i dobre samopoczucie w oparciu o badania dr Joanny Jurgi

Jako istoty wielowymiarowe i wielozmysłowe naszym naturalnym otoczeniem jest przestrzeń, która ze względu na swoje ukształtowanie może negatywnie lub pozytywnie wpływać na nasze samopoczucie. W tym artykule bliżej przyjrzymy się tematowi odpowiedzialnego projektowania, w oparciu o badania dr Joanny Jurgi, specjalistki od projektowania przestrzeni dających poczucie bezpieczeństwa i przyjaznych zmysłom.

W miejscu pracy

Na początek weźmy na warsztat przestrzenie, w których pracujemy. Zaczynając od koncepcji Open Space w budynkach biurowych, przez kawiarnie i zacisza własnego domu, poprzez środki lokomocji takie jak pociąg, skończywszy na miejscach pracy dedykowanej konkretnym czynnościom takich jak szpitale, szkoły czy fabryki. Każda z tych lokalizacji rządzi się swoimi prawami, jednak to odpowiednie oświetlenie, w tym kontakt ze światłem naturalnym, ergonomia mebli, kolor użytych materiałów, temperatura i wilgotność powietrza stanowią cechy wspólne łączące je wszystkie. Oczywiście każda z tych przestrzeni będzie miała inne parametry określające powyższe składowe, ale same składowe będę te same. choć indywidualnie mamy różne preferencje dotyczące stylu przestrzeni to istnieją bardzo szczegółowe opracowania dotyczące bodźców zmysłowych, jakie pomagają nam się skupić czy bardziej efektywnie lub kreatywnie pracować. Niezastąpiony jest wpływ roślin (9) czy światła słonecznego na nasze zachowanie (10). Przestrzenie do pracy to też meble, a więc ich ergonomia, co nieustająco stanowi wyzwanie dla branży. Sama pozycja siedząca nie jest dla nas naturalna, a stworzenie mebli dla gatunku, który z zasady powinien nieprzerwanie się przemieszczać nie ułatwia sprawy (11). Przy planowaniu układu biura, miejsca pracy ważne jest, aby wymuszać ruch, który pozwalałby stymulować krążenie. Z tego względu projektuje się biurka o zmiennej wysokości do pracy stojącej i siedzącej czy korytarze, po których można chodzić w trakcie długich rozmów. To przekłada się również na ustawienie harmonogramu dnia, tak aby wymusić zmianę zachowań i zachować balans między życiem prywatnym, a zawodowym, co bywa szczególnie wymagające dla osób pracujących w domu, lub w systemie zmianowym, kiedy rytm dobowy jest zaburzony. Nasz mózg bardzo dobrze stymulowany jest w jasno wyznaczonych zadaniach, podziałach na zadania kreatywne i strategiczne, odpoczynek czy pracę, a także kluczowe dla koncentracji jest samo przejście z jednego pomieszczenia do drugiego lub dojazd do pracy (tzw. Rytuał przejścia) (5). Według badań jakość pracy i koncentrację podnosi także obecność roślin w miejscu pracy (9), na co warto zwrócić uwagę przy projektowaniu przestrzeni.

Projektowanie szkół, które wspiera naukę

Dr Jurga szczegółowo przeanalizowała też kwestie wpływu przestrzeni na koncentrację i rozwój w oparciu o metody projektowania szkół (1). Dla badaczki edukacja stanowi podstawę rozwoju społeczeństw, jest ona przekonana, że to od jakości edukacji i otoczenia zależy zdolność przyszłych pokoleń do rozwiązywania problemów, z którymi będą się mierzyć. Dr Jurga zauważa, że w ostatnich czasach znacząco zwiększa się nacisk na projektowanie szkół w sposób wspierający, z dużym naciskiem na rozwiązanie przyjazne sensorycznie i architekturę dospołeczną a nie odspołeczną (12). Aktualnie projektowane przestrzenie są nie tylko mądrze rozwiązane ergonomicznie, czy wyposażone w zaawansowane technologie, ale także dają uczniom szansę na prowadzenie eksperymentów, dopasowywanie przestrzeni do swoich potrzeb na przykład przez możliwość przestawiania mebli, kontakt z naturalnym światłem i przenikanie się przyrody z budynkiem, a co za tym idzie kontakt z naturą.

Badania potwierdziły, że przyjazna przestrzeń szkoły wpływa na lepszą koncentrację, obecność, a także motywację i pewność siebie młodych ludzi (1). Projekt szkoły Hangzhou Haishu w Chinach (3) czy French Jean Louis Étienne (4), opierał się na dostosowaniu przestrzeni do potrzeb dzieci, uwzględniając między innymi zwiększanie się wysokości pomieszczeń wraz z wiekiem przebywających w nich uczniów, centralne położenie sal dla najmłodszych i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, a także przestrzenie angażujące zmysły (1). W rozwoju dzieci ogromne znaczenie ma także obcowanie z naturą, nauka w oparciu o schemat ręka-oko z widocznymi efektami działań.

Wnętrza przyjazne człowiekowi

Co jest najważniejsze w projektowaniu przestrzeni przyjaznej koncentracji, pracy i nauce? Choć analizowane badania nie dają jednoznacznej odpowiedzi, warto podkreślić, że kluczowym aspektem jest otwartość na zmiany i elastyczność projektu. Potrzebne natężenie światła, przyjmowana podczas pracy pozycja czy nawet rozmiar powierzchni biurka potrzebnej do pracy, zmieniają się razem z rozwojem dzieci, podejmowaniem różnych zadań przez pracowników czy nawet samopoczuciem danego dnia. Przestrzeń, która otacza nas podczas pracy powinna zapewniać autonomiczność, bezpieczeństwo i przede wszystkim wspierać zdrowie, także to psychiczne.

Więcej o bezpiecznym projektowaniu przestrzeni i oddziaływaniu jej na zmysły, przeczytacie w artykułach dr Joanny Jurgi, a także wysłuchacie w serii podcastów na kanale “Bezpiecznik”. Zachęcamy do zapoznania się także z poniższymi źródłami:

1. Jurga, Joanna, „Szałas na hałas. O tworzeniu poczucia bezpieczeństwa za pomocą zmysłów w domu, przestrzeni i Kosmosie”, Niespieszne, Kraków 2022 https://niespieszne.pl/

2. Jurga, Niedźwiecka, „E-Book Czołgając się do dobrostanu”, Warszawa 2021 https://joannajurga.com/produkt/e-book-czolgajac-sie-do-dobrostanu/

3. Jurga, Joanna & Puchalska, Justyna “Building and designing schools that support students’ well-being”, (2022)
https://www.researchgate.net/publication/359310970_Building_and_designing_schools_that_support_students%27_wellbeing, dostęp: 1.06.2022

4. Jurga, Joanna & Puchalska, Justyna “How hospital rooms and isolation affect

the healing process of patients.”, (2022)
https://www.researchgate.net/publication/358849322_How_hospital_rooms_and_isolation_affect_the_healing_process_of_patients, dostęp: 1.06.2022

5. „Hangzhou Haishu School of Future Sci-Tech City / LYCS Architecture” 24 Oct 2018. ArchDaily. Accessed 23 Jun 2022., https://www.archdaily.com/904284/hangzhou-haishu-school-of-future-sci-tech-city-lycs-architecture, ISSN 0719-8884

6. „Jean Louis Étienne School / archi5” 05 Nov 2021. ArchDaily. Accessed 23 Jun 2022., https://www.archdaily.com/971404/jean-louis-etienne-school-archi5, ISSN 0719-8884

7. Jurga Joanna, “#Bezpiecznik: Home office, hybryda i open space, czyli o przestrzeniach do pracy w dobie nieustającej zmiany”, 10.01.2022, https://open.spotify.com/episode/69WqejLRTtJjp7zraJoX9b?si=d74f389f3a0e4a15,
Accessed: 23.06.2022

8. Jurga Joanna, “Budowanie poczucia bezpieczeństwa w przestrzeni”, 09.01.2020, https://joannajurga.com/2020/01/09/budowanie-poczucia-bezpieczenstwa-w-przestrzeni, Accessed: 23.06.2022

9. Virginia Lohr, Caroline Pearson-Mims i Georgia Goodwin, „Interior Plants May Improve Worker Productivity and Reduce Stress in a Windowless Environment”, Environ. Hort. 14 (1995): 3, Accessed: 23.06.2021, https://www.researchgate.net/publication/237441131_Interior_Plants_May_Improve_Worker_Productivity_and_Reduce_Stress_in_a_Windowless_Environment

10. Geddes, Linda, „Chasing the Sun: The New Science of Sunlight and How it Shapes Our Bodies and Minds”, Insignis, 2019

11. Caroline Williams „Move!: The New Science of Body Over Mind”, Profile Books Ltd, 2022

12. Edward T.Hall, “Hidden dimension”, Muza, 1997