W świecie zalanym technikami uczenia się i hackami, najnowsze badania nad pamięcią i praktyką wyszukiwania wprowadzają strategię zmieniającą zasady gry. Wyobraź sobie, że próbujesz nauczyć się języka obcego lub zapamiętać ważne informacje na egzamin. Wiesz, że zwykłe czytanie lub ponowne czytanie materiałów nie prowadzi do długotrwałej nauki. Zamiast tego, badania kładą nacisk na dwie potężne metody skutecznego zapamiętywania: pobieranie z odstępem (powtarzana praktyka w czasie) i zmienność w sposobie pobierania informacji. Niedawne badanie przeprowadzone przez naukowców: Ewę Butowską-Buczyńską, Paulinę Kliś, Katarzynę Zawadzką i Macieja Hanczakowskiego [1] daje wgląd w to, jak połączenie tych technik może zoptymalizować proces uczenia się.
Co sprawia, że zmienne i rozłożone w czasie pobieranie informacji jest tak skuteczne?
Zacznijmy od praktyki przywoływania, sprawdzonego sposobu na przyspieszenie nauki poprzez aktywne przywoływanie informacji zamiast tylko ich przeglądania. Rozłożenie tych prób w czasie pomaga stworzyć silniejsze ślady pamięciowe. Jednakże, zgodnie z nowym badaniem, praktyka przywoływania staje się jeszcze bardziej skuteczna, gdy wprowadzimy „zmienność”. Nie oznacza to zmiany tego, czego próbujesz się nauczyć; oznacza to raczej używanie różnych podpowiedzi lub kontekstów za każdym razem, gdy przywołujesz informacje. Na przykład, jeśli uczysz się fińskiego słowa „lattia” (oznaczającego „podłogę”), każda sesja ćwiczeń może prezentować je w innym zdaniu, takim jak „Pies leży na lattia” lub „Tata zamiata lattia”.
Ta kombinacja zmiennego i rozłożonego w czasie wyszukiwania działa jak trening umysłowy, rzucając wyzwanie mózgowi w sposób, który zwiększa zdolność zapamiętywania i przypominania. Jest jednak pewien szkopuł: uczniowie często czują, że uczą się lepiej, gdy wskazówki pozostają stałe. Badanie ujawniło „iluzję metapoznawczą”, w której ludzie wierzą, że uczą się więcej dzięki spójności, mimo że zróżnicowane wskazówki w rzeczywistości pomagają im lepiej zachować informacje na dłuższą metę.
Testowanie na żywo: Jak to działa
Naukowcy przeprowadzili eksperymenty, aby przetestować swoją hipotezę. W jednej z prób poprosili uczestników o nauczenie się fińskich słów osadzonych w zdaniach i zmieniali zdania przy każdej próbie ćwiczenia. Okazało się, że grupa narażona na zróżnicowane zdania zapamiętała słownictwo znacznie lepiej, zarówno bezpośrednio po nauce, jak i nawet 24 godziny później.
Ten „efekt super addytywny” był również testowany w różnych warunkach uczenia się. Na przykład, niektóre grupy miały krótkie odstępy między próbami nauki, podczas gdy inne miały dłuższe odstępy. Wyniki były spójne: zróżnicowanie wskazówek wyszukiwania zwiększyło wydajność pamięci we wszystkich warunkach, ale korzyści były najbardziej widoczne, gdy sesje wyszukiwania były rozłożone w czasie.
Eksperymenty 1a i 1b [1]
W eksperymentach 1a i 1b badano wpływ zmiennych wskazówek na zapamiętywanie słownictwa w obcym języku. Polskojęzyczni uczestnicy uczyli się 40 słów w języku fińskim, które umieszczono w zdaniach po polsku, stanowiących kontekst i wskazówkę do znaczenia obcych słów. W jednym warunku (stałym) zdania były takie same przy każdej próbie nauki, natomiast w drugim (zmiennym) kontekst zdania zmieniał się przy każdej próbie.
W eksperymencie 1a uczestnicy mieli początkową fazę nauki, w której przedstawiono im fińskie słowa z tłumaczeniami. Następnie wykonywali pięć prób przypominania sobie tłumaczenia każdego słowa bez informacji zwrotnej. W eksperymencie 1b nie było fazy początkowej, a każda próba przypominania była zakończona informacją zwrotną, gdzie podawano poprawne tłumaczenie.
W obu eksperymentach wyniki wykazały, że lepiej zapamiętywano słowa w warunku zmiennym niż stałym, co potwierdza, że różnorodne wskazówki poprawiają skuteczność zapamiętywania.
Eksperymenty 2a i 2b [1]
W eksperymentach 2a i 2b badacze porównali wpływ praktyki przypominania i ponownego studiowania (bez prób przypominania) na zapamiętywanie. Połowa fińskich słów była uczona poprzez przypominanie, a połowa przez ponowne studiowanie. W eksperymencie 2a test przeprowadzono natychmiast po ostatniej sesji nauki, a w eksperymencie 2b – po 24 godzinach.
W obu eksperymentach wyniki wykazały, że efekty przypominania były silniejsze w warunku zmiennym niż stałym, a efekt ten wzmacniał się po opóźnieniu czasowym (24h). Pokazuje to, że połączenie zmiennych wskazówek z praktyką przypominania znacząco poprawia trwałość pamięci.
Eksperyment 3 [1]
Eksperyment 3 sprawdzał, jak różne odstępy czasu między próbami wpływają na skuteczność zmiennego przypominania. Uczestnicy podzieleni byli na dwie grupy: jedna miała długi odstęp czasu między kolejnymi próbami przypominania tego samego słowa, a druga krótki. Wyniki pokazały, że dłuższe odstępy między próbami wzmocniły efekt zmiennego przypominania w porównaniu do krótszych odstępów.
Eksperyment 4 [1]
W eksperymencie 4 badano, jak uczestnicy oceniają skuteczność uczenia się z użyciem stałych i zmiennych wskazówek. Przed eksperymentem i po zakończeniu testów uczestnicy oceniali, która metoda jest ich zdaniem bardziej skuteczna. Okazało się, że uczestnicy mylnie oceniali warunek stały jako bardziej skuteczny, mimo że lepiej zapamiętywali w warunku zmiennym. Wynik ten ujawnia tzw. „iluzję metapoznawczą”, czyli przekonanie uczestników, które nie pokrywa się z rzeczywistą skutecznością danej metody.
Eksperyment 5 [1]
W piątym eksperymencie uczestnicy uczyli się bardziej złożonych materiałów edukacyjnych, tj. materiałów wykładowych z geologii. Każdy segment był nauczany z zestawem trzech pytań, które były stałe lub zmienne. Po fazie nauki przeprowadzono końcowy test z nowymi pytaniami, aby sprawdzić transfer wiedzy. Wyniki ponownie wykazały, że zmienne wskazówki prowadzą do lepszych wyników w teście końcowym, potwierdzając skuteczność zmiennego przypominania nawet w bardziej realistycznym środowisku edukacyjnym.
Dlaczego Variable Retrieval działa?
Nauka stojąca za tym podejściem polega na tworzeniu bogatych „reprezentacji kontekstowych”. Każde zróżnicowane zdanie wprowadza nowe, subtelne wskazówki, które otaczają główne informacje, podobnie jak budowanie warstw wokół głównej pamięci. Dzięki większej liczbie połączeń kontekstowych łatwiej jest uzyskać dostęp do tej pamięci, gdy jest ona potrzebna, ponieważ mózg może zatrzasnąć się na różnych ścieżkach, aby ją odzyskać.
Co więcej, zróżnicowane wyszukiwanie stanowi wyzwanie dla mózgu, co często nazywane jest „pożądaną trudnością”. Łatwe wyszukiwanie może być satysfakcjonujące, ale nie wymaga od umysłu ciężkiej pracy, więc pamięć szybciej zanika. W przeciwieństwie do tego, zmienne pobieranie tworzy produktywną walkę, wzmacniając retencję pamięci.
Jak wykorzystać Variable Retrieval we własnej nauce?
Badania te oferują potężne narzędzie dla uczniów, nauczycieli i osób uczących się przez całe życie. Aby włączyć wyszukiwanie zmiennych do rutyny nauki, zacznij od mieszania podpowiedzi. Na przykład, jeśli uczysz się słownictwa lub faktów, za każdym razem sprawdzaj je w różnych kontekstach; jeśli uczysz się koncepcji naukowej, spróbuj zastosować ją w różnych rzeczywistych scenariuszach, zamiast polegać na jednej, statycznej definicji. Następnie rozłóż sesje nauki na kilka dni lub tygodni, zamiast wkuwać na pamięć, a za każdym razem, gdy wracasz do materiału, dodawaj nowe podpowiedzi kontekstowe. Wreszcie, stawiaj sobie wyzwania, unikając łatwego powtarzania. Zaangażuj się w pytania, które wymagają głębszego przemyślenia i analizy, ponieważ zachęca to mózg do budowania silniejszych, bardziej złożonych ścieżek pamięci.
Przyszłość technik uczenia się
Podczas gdy badania te potwierdzają siłę zmiennego wyszukiwania, podkreślają one również lukę w naszym sposobie myślenia o uczeniu się. Nauczyciele mogą zintegrować różne podpowiedzi w ćwiczeniach wyszukiwania, nawet jeśli uczniowie czują się pewniej z konsekwencją. Korzyści płynące z tego podejścia mogą wykraczać poza naukę języków, potencjalnie wspomagając zapamiętywanie w przedmiotach od historii po nauki ścisłe, a nawet w szkoleniach w miejscu pracy.
Źródło:
[1] Butowska-Buczyńska, E., Kliś, P., Zawadzka, K., & Hanczakowski, M. (2024). The role of variable retrieval in effective learning. Proceedings of the National Academy of Sciences, 121(44), e2413511121. https://doi.org/10.1073/pnas.2413511121
Fot. Unsplash
