Obecne czasy przesycone nadmiernym rozgłosem medialnym sprzyjają rozwojowi kultury narcyzmu. Coraz więcej osób przejawia cechy osobowości neurotycznej, uzależnionej od ciągłej aprobaty, uwagi oraz akceptacji innych. Współczesne społeczeństwo umożliwia takim jednostkom osiąganie i utrzymywanie rozgłosu. Takie działania natomiast prowadzą do odkrycia i wzmocnienia cech charakteru typowych dla narcyzmu. 

Okazuje się, że nie jest to powszechnie znane zaburzenie, a zmaga się z nim około 5% populacji USA. [1] Jest to fenomen naszych czasów, który staje się przedmiotem analiz wielu badaczy. [2] Jedną z nich jest Pani Profesor nauk społecznych w zakresie socjologii, Magdalena Szpunar, która w swojej publikacji „Od narcyzmu jednostki do kultury narcyzmu” podejmuje ten temat. 

Czym tak właściwie jest narcyzm i jakie ma powiązanie z kulturą?  Narcyzm oznacza przede wszystkim taką właściwość ludzkiej psychiki, która przejawia się w zogniskowaniu się na samym sobie. [3] Są to osoby, które za wszelką cenę pragną życia w świetle reflektorów, ciągłej adoracji oraz uznania bez posiadania wybitnych osiągnięć. Ciągła chęć podporządkowania sobie wszystkich i wszystkiego sprawia, że ich otoczenie zaczyna wątpić w swoje własne potrzeby i pragnienia. Narcystyczne jednostki osiągają swoje cele kosztem innych. Nie znają empatii, dlatego nie troszczą się o ich dobro. Im więcej osobowości narcystycznych, tym większe znaczenie w życiu społecznym i kulturze odgrywa maniakalna chęć posiadania prestiżu oraz sławy. Zwyczajność przestaje być źródłem szczęścia. Zastępują ją za to nietypowe i radykalne osiągnięcia, które pozostają poza zasięgiem innych. [4]

Nie wiadomo czy to zaburzona jednostka kształtuje na swój wzór narcystyczną kulturę, czy też narcystycznie zorientowana kultura wymusza na jednostce podporządkowanie panującym w niej regułom. [4] Pewna jest jednak szkodliwość narcyzmu, która coraz bardziej dotyka współczesne społeczeństwo. Wartości takie jak pokora, pracowitość czy sumienność powoli odchodzą w zapomnienie. Najważniejszy staje się rozgłos oraz sukces. W kulturze narcyzmu nie są istotne umiejętności i wiedza, ale sama widoczność. Przykładem mogą być celebryci, którzy pomimo braku wyjątkowych predyspozycji osiągają sukces dzięki rozpoznawalności w mediach.  

Istota narcyzmu w kulturze nie wskazuje na nic dobrego. To co przez tyle pokoleń pełniło ważną rolę dla społeczeństwa, nagle przestaje mieć znaczenie.  Definicją szczęścia stają się sława i pieniądze. Próżność i potrzeba bycia osobą znaną wypierają uznanie dla czynów i osiągnięć. [5] Wszystko wskazuje na to, że problemy związane z tym zjawiskiem będą narastały. Trudno jednak pogodzić się z myślą, że tak właśnie wygląda i nadal będzie wyglądać obecna rzeczywistość.

Obecne trendy na rynku polskim również odzwierciedlają często narastającą kulturę narcyzmu. W dobie nadmiaru treści medialnych i internetowych, aspiracje wielu jednostek coraz częściej skupiają się na osiągnięciu osobistego rozgłosu oraz uwagi społecznej. Przejawia się to nie tylko w sferze osobistej, lecz także w biznesie czy mediach społecznościowych.

Bibliografia:

1. Pinsky D., Young S., Stern J. The Mirror Effect: How Celebrity Narcissism is Seducing America. Harper-Collins E-Books, 2009, p. 98.
2. Szczukiewicz P. Narcyzm w diagnozie i terapii psychologicznej. Pedagogika: Badania, Dyskusje, Otwarcia, 2016.
3. Reich A. Pathological Forms of Self-Esteem Regulations. The Psychoanalytic Study of the Child, 1960, 15, pp. 215-232.
4. Szpunar M. Od narcyzmu jednostki do kultury narcyzmu. Kultura – Media – Teologia, 2014, 18, pp. 106-116.
5. Szpunar M. Lasch Ch. (2015). Kultura narcyzmu. Warszawa: Wydawnictwo Sedno, ss. 272. Recenzje, 2016, VOL. 15, NO. 36.