11 października nagrody NCN trafiły do rąk laureatów. Narodowe Centrum Nauki przyznaje je badaczkom i badaczom przed 40. rokiem życia. Tegoroczna uroczystość odbyła się w krakowskich Sukiennicach, a same nagrody otrzymało już ponad 30 osób w ciągu 11 edycji.

Każdego roku nagroda jest przyznawana w 3 kategoriach:

HS – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce;

ST – nauki ścisłe i techniczne;

NZ – nauki o życiu.

Oprócz wyróżnienia, naukowcy otrzymują 50 000 zł. Nagroda trafia do rąk młodych naukowczyń i naukowców ze znacznymi osiągnięciami w zakresie badań podstawowych przeprowadzonych na terenie kraju i udokumentowanych publikacjami z afiliacją w polskich jednostkach naukowych [1]

Zwycięzców spośród grona kandydatów wyłania decyzja Kapituły – w tym roku do rywalizacji zgłoszono 44 osoby.

Laureaci nagrody NCN w 2023 roku

Nauki o życiu

W kategorii „Nauki o życiu” nagrodę zdobył dr hab. Łukasz Opaliński, prof. UWr z Uniwersytetu Wrocławskiego. Wyróżnione zostały badania dotyczące receptorów fibroblastycznych czynników wzrostu (FGFR) i ich znaczenia w terapiach przeciwnowotworowych. Dr Opaliński zajmuje się także rolą galektyn (aktywatorów receptorów FGFR) w nowotworzeniu i procesach związanych z odpornością.

W bardziej ogólnym zarysie, tematyka badań prowadzonych na UWr dotyczy wymiany informacji na poziomie komórkowym. Wiedza na temat receptorów i chemicznych nośników może pozwolić badaczom na przeprogramowanie ich w taki sposób, aby wywierać pożądany wpływ na wybrane komórki.

Nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce 

Na tym polu nagroda trafiła do dr Karoliny Ćwiek-Rogalskiej, pracowniczki instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.

”Analizuję, czy i w jaki sposób na wybranych terenach powstawały nowe społeczności, które nazywam kulturami osadniczymi. Sprawdzam, jak nowi mieszkańcy postępowali z rzeczami, które zostały po poprzednikach” – opisuje swoją pracę laureatka, cytowana na stronach NCN. [3]

W swoich badaniach doktor Ćwiek-Rogalska skupia się przede wszystkim na terenach zamieszkiwanych przez społeczności niemieckojęzyczne, na których po II wojnie światowej osiedlali się Polacy (Ziemie Odzyskane) i obywatele ówczesnej Czechosłowacji.

Laureatka tegorocznej nagrody NCN odbywała zagraniczne staże m.in. na Uniwersytecie w Cambridge, UCLA w Los Angeles i na Uniwersytecie Karola w Pradze.

W badaniach opiera się na widmotologii – idei filozoficznej francuskiego myśliciela Jacquesa Derridy zwracającej uwagę na fakt, że “[…] zawsze przychodzimy po kimś, czy chcemy, czy nie chcemy, jesteśmy po prostu po kimś i to dziedziczenie stanowi o tym, jak będzie wyglądała nasza przyszłość”. [3]

Nauki ścisłe i techniczne

Nagrodę NCN za badania z zakresu nauk ścisłych i technicznych przypadła dr hab. Katharinie Boguslawski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Badaczka wróciła do Polski po 26 latach spędzonych za granicą. Doktorat z chemii kwantowej broniła na Politechnice Federalnej w Zurychu. Staż podoktorski odbywała na tej samej uczelni, a także na Uniwersytecie McMaster w Kanadzie. [4] 

Dr Boguslawski ma na swoim koncie m.in. prestiżową nagrodę Diraca, a także szereg przyznanych stypendiów i grantów. Jeden z nich – SONATA BIS uzyskany w Narodowym Centrum Nauki pozwolił jej na założenie własnej grupy badawczej.

Nagroda dla dr Boguslawski przyznano za „konstrukcję wiarygodnego i prostego w użyciu kwantowo-mechanicznego modelu związków chemicznych zawierających atomy aktynowców”. Drugim wymienionym przez Kapitułę osiągnięciem jest “opracowanie i rozwój innowacyjnych metod badania struktur elektronowych i śledzenia reakcji chemicznych aktynowców w oparciu o teorię informacji kwantowej”.

Zainteresowania naukowe badaczki leżą na styku chemii, fizyki, matematyki i informatyki. Prace prowadzone przez jej zespół pozwalają na modelowanie właściwości cząsteczek chemicznych o dużych rozmiarach, bez konieczności robienia badań eksperymentalnych.

“Zbudowaliśmy od podstaw nową platformę oprogramowania, obejmującą wszystkie nasze modele teoretyczne i narzędzia, począwszy od 2015 r. Osiągnęliśmy punkt, w którym możemy wreszcie zająć się większymi problemami z bardziej wydajnymi modelami i implementacjami. Wstępne wyniki są obiecujące” – mówi prof. Boguslawski. [5]

Wykłady laureatów będzie można obejrzeć na żywo

W listopadzie i grudniu laureaci nagrody wygłoszą wykłady online w cyklu „Nauka w Centrum” organizowanym wspólnie przez NCN i Fundację Centrum Kopernika. Odczyty laureatów poprzednich edycji można znaleźć pod tym adresem.

Te odkrycia stanowią bezcenny kapitał społeczny dla naszego społeczeństwa, który może rewolucjonizować rynek, stwarzając nowe możliwości rozwoju i wprowadzając innowacyjne zmiany. Ich istotny wpływ na rynek jest niezaprzeczalny, będąc jakimś rodzajem kluczowego zasobu społecznego, który napędza postęp i rozwój naszego społeczeństwa.

Bibliografia

[1] Strona internetowa NCN, Nagroda Narodowego Centrum Nauki, https://www.ncn.gov.pl/o-ncn/nagroda-ncn, (dostęp 18.10.2023)

[2] Strona internetowa Uniwersytetu Wrocławskiego, Nagroda NCN dla prof. Łukasza Opalińskiego, https://uwr.edu.pl/nagroda-ncn-dla-prof-lukasza-opalinskiego/, (dostęp 18.10.2023)

[3] Strona internetowa NCN, Laureaci Nagrody NCN 2023, https://www.ncn.gov.pl/o-ncn/nagroda-ncn/laureaci-2023 (dostęp 18.10.2023)

[4] Strona internetowa Wszystko Co Najważniejsze, Katharina Boguslawski, Karolina Ćwiek-Rogalska i Łukasz Opaliński laureatami Nagrody Narodowego Centrum Nauki 2023, https://wszystkoconajwazniejsze.pl/pepites/katharina-boguslawski-karolina-cwiek-rogalska-i-lukasz-opalinski-laureatami-nagrody-narodowego-centrum-nauki-2023/, (dostęp 18.10.2023)[5] Strona internetowa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Nagroda NCN za naukową doskonałość, https://portal.umk.pl/pl/article/nagroda-ncn-za-naukowa-doskonalosc (dostęp 18.10.2023)