Tradycyjne przedmioty nauczane w szkole, takie jak matematyka, język polski czy historia, stanowią fundament wiedzy każdego ucznia. Jednak w dzisiejszym dynamicznie rozwijającym się świecie, istnieje potrzeba poszerzania horyzontów oraz wprowadzania niekonwencjonalnych przedmiotów. Poszerzanie oferty naukowej nie tylko przyczynia się do rozwoju umiejętności poznawczych uczniów, ale również zaszczepia w nich pasję, kreatywność oraz zainteresowanie zdobywaniem wiedzy.
Gen naukowca, czy próba jego wychowania?
Czy istnieją pewne predyspozycje genetyczne lub cechy charakteru, które determinują naszą zdolność do osiągania sukcesów w dziedzinie naukowej? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Kluczową rolę w rozwoju kariery naukowej odgrywa edukacja i środowisko. Systematyczne zdobywanie wiedzy, nauka pod okiem doświadczonych naukowców, uczestnictwo w badaniach i praktykach laboratoryjnych, a także współpraca z innymi naukowcami są niezwykle istotne.
Transgresyjny, a zarazem systematyczny w aspekcie organizacyjnym charakter działalności naukowej człowieka sprawia, że w planowaniu kształcenia naukowca należy odwołać się do ustaleń poczynionych przez Tadeusza Kotarbińskiego w kontekście prakseologii jako teorii sprawnego działania, a także do transgresyjnej koncepcji człowieka Józefa Kozieleckiego. [1] Czerpiąc z dorobku tych autorów, odpowiedź na główny problem konstruuje się następująco: aby zwiększyć prawdopodobieństwo wychowania naukowca, najogólniejsza struktura organizacyjna procesu kształcenia powinna obejmować konkretne fazy.
Istotne warunki, które należy przewidzieć w kontekście wychowania naukowca, obejmują dostępność odpowiednich zasobów edukacyjnych, obecność mentorów lub ekspertów, którzy mogą zapewnić wskazówki i wsparcie, dostęp do odpowiednich możliwości badawczych i laboratoriów, sprzyjające środowisko uczenia się, które sprzyja w budzeniu ciekawości i krytycznego myślenia. Ogromną rolę odgrywa również nauczyciel – powinien on wziąć pod uwagę potencjalne przeszkody i wyzwania, które mogą pojawić się podczas procesu edukacyjnego.
Po zakończeniu oceny warunków działania, kolejny etap obejmuje ocenę wyników. Wiąże się to z określeniem kryteriów oceny postępów i sukcesów w podróży edukacyjnej. Wymaga to zidentyfikowania mierzalnych wskaźników, które można wykorzystać do oceny rozwoju i osiągnięć ucznia.
W oparciu o wyniki etapu oceny, edukator może następnie przejść do wyboru działań. Wiąże się to z podejmowaniem świadomych decyzji dotyczących strategii edukacyjnych, metodologii i interwencji, które zostaną zastosowane w celu ułatwienia rozwoju ucznia jako naukowca.
Po fazie przygotowawczej rozpoczyna się faza zastosowania, która obejmuje faktyczne wdrożenie wybranych działań. Pierwszym krokiem w tej fazie jest przygotowanie działania, w którym nauczyciel oraz uczeń współpracują w celu ustalenia jasnego planu działania w oparciu o wybrane strategie i metodologie.
Gdy plan działania jest już gotowy, następny etap obejmuje instrumentalizację działań. Odnosi się to do praktycznej realizacji zaplanowanych działań edukacyjnych. Obejmuje to angażowanie ucznia w odpowiednie zajęcia, eksperymenty laboratoryjne, projekty badawcze i inne praktyczne doświadczenia, które promują rozwój wiedzy i umiejętności naukowych.
Ekonomizacja i organizacja działań kończą fazę aplikacji. Etap ten koncentruje się na optymalizacji wykorzystania zasobów, czasu i wysiłku w celu zapewnienia maksymalnej wydajności oraz skuteczności procesu edukacyjnego.
Poszerzając horyzonty wiedzy
Obserwacja gwiazd, planet i innych ciał niebieskich daje uczniom możliwość doświadczania fascynujących zjawisk, takich jak zaćmienia, komety czy konstelacje. Poznanie historii astronomii, wielkich odkryć oraz teorii naukowych rozwija zainteresowanie naukami ścisłymi i inspiruje do poszukiwania odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące naszego pochodzenia i miejsca we wszechświecie.
Przestrzeń kosmiczna jest pełna tajemnic i niewyjaśnionych zagadek, które mogą stać się motorem do poszukiwania wiedzy i odkrywania nowych rzeczy. Daje uczniom poczucie odkrywczej przygody i możliwość eksploracji czegoś większego niż nasza planeta. Możliwość poznawania kosmosu, obserwowania zaawansowanych technologii wykorzystywanych w badaniach astronomicznych, a także odkrywania nowych planet i galaktyk, może rozbudzić pasję do nauki i skłonić uczniów do kariery naukowej.
Nauka niekonwencjonalnych przedmiotów w szkole wymaga odpowiedniego wsparcia ze strony władz oświatowych.
Lekcje nie z tej Ziemi!
Inicjatywa „Lekcje nie z tej Ziemi!” oferowała niepowtarzalną szansę zaproszenia ekspertów i ekspertek z sektora kosmicznego na lekcje w polskich szkołach. Spotkania odbywały się w formie online, co pozwalało na elastyczność. Była to oferta skierowana dla uczniów szkół podstawowych klas 4-8 i ponadpodstawowych klas 1-4. [2]
Eksploracja kosmosu dostarcza nam coraz więcej danych, które pomagają lepiej zrozumieć złożoność procesów zachodzących na Ziemi. Technologie, które najpierw są wykorzystywane w misjach satelitarnych, później wpływają na nasze codzienne życie i mają ogromny wpływ na sferę społeczną, polityczną i gospodarczą.
- Lekcje nie z tej Ziemi pomogą uczniom i uczennicom dostrzec, że najnowsze technologie i osiągnięcia przemysłu kosmicznego są znacznie bliżej, niż się wydaje. Z niektórych korzystamy na co dzień. Wierzymy, że bezpośrednie rozmowy z inżynierem, astrofizykiem, projektantką, programistką, czy lekarzem medycyny kosmicznej mogą zainspirować młodzież do odkrycia w sobie nowych pasji. Może zechcą związać swoją przyszłość z branżą kosmiczną? Od czego zacząć ? Od zaproszenia ekspertów na lekcje! – ESERO Poland
Jakie tematy były podejmowane na niecodziennych lekcjach?
Dr Agata Kołodziejczyk, neurobiolożka z kosmiczną misją, założycielka Analog Astronaut Training Center i Space Garden, była odpowiedzialna za przeprowadzanie lekcji na temat zawodów przyszłości.
Dr hab. inż. Przemysław Kupidura z Politechniki Warszawskiej podczas przemówień prezentował temat „Obserwacji Ziemi w monitorowaniu zmian klimatycznych”.
John Franklin Hall, doświadczony przedstawiciel NASA, prowadził zajęcia w języku angielskim na temat „Space Matters: The Importance of Space for Life on Earth – and Beyond”. Spotkanie to miało na celu uświadomienie uczniom współpracy międzynarodowej w eksploracji kosmosu.
Na zajęciach z dr Barbarą Skardzińską, adwokatką specjalizująca się w prawie kosmicznym, uczniowie zdobywali wiedzę na temat historii prawa kosmicznego, jego zastosowań, różnicy między prawem kosmicznym międzynarodowym a krajowym oraz zasad prowadzenia działalności kosmicznej w Polsce i na świecie.
Uczniowie mieli możliwość dowiedzenia się, jak rozwój górnictwa kosmicznego jest kluczowy dla przyszłej eksploracji kosmosu oraz jakie wyzwania wiążą się z rozszerzeniem zasięgu działalności człowieka w kosmosie, podczas zajęć z dr Joanna Kozakiewicz, astronom z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Joanna Kuźma, związana z Francuską Agencją Kosmiczną (CNES) i Europejską Agencją Kosmiczną (ESA), tłumaczyła uczniom historię systemów podtrzymywania życia oraz możliwości uprawy roślin na Marsie.
Zajęcia odbywały się w roku 2021, a goście dodatkowo opowiadali o możliwościach kontynuowania nauki na kierunkach związanych z sektorem kosmicznym oraz istniejących ścieżkach dalszego rozwoju zawodowego. To zdecydowanie narzędzie, które młodym naukowcom mogło pomóc w rozwoju.
Inicjatywa „Lekcje nie z tej Ziemi” to przejaw inwestowania w kapitał społeczny. W kontekście szeroko rozumianego rozwoju społecznego, inwestowanie w edukację poprzez takie innowacyjne programy stanowi działanie wspierające rozwój społeczności poprzez poszerzanie wiedzy i umiejętności uczniów w obszarze eksploracji kosmosu.
Bibliografia:
[1] Konrad Sawicki, Jak wychować naukowca? Propozycja sposobu organizacji procesu wychowania https://journals.pan.pl/Content/94013/mainfile.pdf
[2] https://www.kopernik.org.pl/esero/lekcje-nie-z-tej-ziemi
Zuzanna Czernicka
