Język migowy umożliwia oraz ułatwia komunikację osobom, które z różnych przyczyn nie mają możliwości odbierania dźwięków z otaczającego ich świata. Należy do grupy języków wizualno-przestrzennych, które nabywane są drogą naturalnej aktywizacji. Na przestrzeni lat przeszedł wiele zmian, które doprowadziły do ukształtowania się oficjalnie funkcjonującego Polskiego Języka Migowego (PJM).

Pierwsze wzmianki o PJM pochodzą jeszcze z XIX wieku, kiedy to ks. Jakub Falkowski założył w Warszawie Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych – umożliwiło to edukację osób niesłyszących w ich naturalnym języku. Warto zaznaczyć, że PJM wykorzystuje jednoręczny alfabet manualny pochodzący ze starofrancuskiego języka migowego. Może mieć też cechy wspólne z rosyjskim oraz niemieckim językiem migowym, co w dużej mierze wynika z uwarunkowań historycznych. Co ciekawe od połowy XIX wieku do lat 80. XX wieku niesłyszącym zakazywano migania – g/Głusi musieli uczyć się czytać słowa z ruchu ust. Zdarzyło się nawet praktykowanie radykalnych środków tj.,chociażby wiązanie rąk. Oficjalnie inicjatorem wprowadzenia nazwy „polski język migowy” był Michael Ferris, który użył jej w swojej pracy„Sign language research and Polish Sign Langauage” z 1994 roku („Lingua Posnaniensis” 1994, nr 36) [3].

PJM, podobnie jak inne języki migowe, tworzy system o własnej, odmiennej od polskiej, strukturze gramatycznej. Języki migowe jako języki naturalne są równe językom fonicznym – można w nich wyrazić dosłownie wszystko słowa w językach fonicznych składają się z fonemów, a znaki (słowa) w językach migowych składają się z kilku podstawowych elementów: układu dłoni, ruchu i lokalizacji. Równie szczególna jest bogata morfologia – zarówno fleksja, jak i derywacja. Kategorie fleksyjne są odmienne od tych występujących w polszczyźnie np. nie ma przypadków. Jeżeli chodzi o składnię, to w zdaniach dłuższych dominuje szyk SVO (podmiot w zdaniu występuje przed orzeczeniem, a dopełnienie znajduje się na końcu), natomiast w zdaniach krótkich dominuje szyk SOV (podmiot w zdaniu występuje przed dopełnieniem, a orzeczenie znajduje się na końcu). Ważną rolę odgrywają również elementy niemanualne – położenie tułowia i głowy (odchylenia, zwroty) oraz mimika.

W ostatnim latach badania nad gramatyką i leksyką PJM słusznie stają się coraz bardziej popularne, np. badania nad negacją w PJM dr. hab. Piotra Tomaszewskiego [1]. Pracownia Lingwistyki Migowej działająca przy UW stworzyła Korpus PJM wraz ze słownikiem opracowanym na jego podstawie [4].

W Polsce, język migowy jest codziennym narzędziem komunikacji dla 40-50 tysięcy osób, stanowiąc ich pierwotny, naturalny sposób wyrażania się. Dlatego warto zgłębić tajniki PJM, niezależnie czy to poprzez dostępne bezpłatne filmy na YouTube czy szeroką gamę kursów dostępnych online i offline. Nawet niewielka znajomość tego języka znacząco ułatwi komunikację z osobami niesłyszącymi, jednocześnie przyczyniając się do ich lepszego zauważenia i zrozumienia w społeczeństwie oraz na rynku pracy.

Artykuł autoryzowany przez mgr Rafała Bartłomieja Darasza, doktoranta na Uniwersytecie Warszawskim, będącego równocześnie tłumaczem języka migowego.

Bibliografia:

1. “Constraints on Negative Prefixation in Polish Sign Language” Piotr Tomaszewski, 30 Listopada 2015; URL: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0143574#sec011
2. Encyklopedia PWN URL: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/migowy-jezyk;3941120.html
3. Michael Farris, Sign language research and Polish Sign Language, „Lingua Posnaniensis”
4. Stokoe, W. C. 1960 Sign Language Structure: An Outline of the Visual Communication Systems of the American Deaf. Studies in Linguistics Occasional Papers 8. Buffalo: University of Buffalo Press.