W lipcu i sierpniu świat zawrzał. Tegoroczna średnia temperatura globalna w lipcu była najwyższa z dotychczas odnotowanych, tak więc lipiec ustanowił rekord najcieplejszego miesiąca na świecie w historii pomiarów według organizacji Copernicus [1]. Druzgocące temperatury dały się we znaki najbardziej krajom Europy Południowej, zapewniając korzystne warunki do wybuchu pożarów. 

Fale pożarów

Końcem lipca południe i zachód Europy płonął. Europejski System Informacji o Pożarach Lasów (EFFIS) zaobserwował, że w okresie od 1 stycznia do 22 lipca spłonęły 177 032 hektary całej Unii Europejskiej [2]. Dla porównania, Polska, z powierzchnią 32. mln hektarów, pokryta jest nieco ponad 9. mln hektarów lasów. 200 tys. hektarów stanowią lasy zarządzane przez Lasy Państwowe (jest to obszar od Płońska przez Warszawę do Łukowa i Siedlec) i to taki właśnie obszar zniknął podczas 7 miesięcy tego roku z Europy w wyniku pożarów [3]. Jest to także znacznie więcej niż średnia wieloletnia wartość za ten okres, która wynosiła dotychczas 128 225,13 ha [2]. Regionami, które najbardziej ucierpiały za sprawą pustoszących pożarów były kraje położone w obszarze morza śródziemnego. Według Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) obszar ten ociepla się o 20% szybciej niż wynosi średnia dla całej kuli ziemskiej co jest powodem pożarów i gwałtownych zjawisk atmosferycznych w tym regionie [2].  

W Polsce, na razie udało się przejść ten sezon obronna ręką, ale ostatnie ostrzeżenia ekspertów klimatycznych z TVN Meteo nie są odosobnione: Polskę również dotykają zmiany zachodzące w naszym klimacie [1]. Co ciekawe, podobnie jak na większości obszarów północnej Europy podczas tegorocznego lata, temperatura powietrza była zbliżona do średniej wieloletniej [1]. W porównaniu do średnich z wielolecia 1991-2020, wzrost temperatury okazał się być wyraźnie widoczny jedynie w Polsce centralnej (od 1 st. C) natomiast reszta naszego kraju była wyższa o 0,5-1 st. C. W rejonach wybrzeża Morza Bałtyckiego wartości temperatur były zbliżone do średniej wieloletniej [1]. 

Zmiany klimatu nie są przypadkowe

Dr Tomasz Rożek w rozmowie z serwisem wp.pl wspomina, że wzrost temperatury to nie jest sytuacja przypadkowa, incydentalna, a Polskę również dotykają zmiany zachodzące w naszym klimacie [3]. Założyciel Fundacji ‘Nauka to Lubię’ trafnie zwrócił uwagę na zmiany struktury opadów – ‘pada tyle samo ale inaczej się deszcze rozkładają, są rzadsze  i dużo bardziej intensywne, dużo wód spływa do najbliższej rzeki a to powoduje lokalne powodzie, później woda spływa, nie namoczony grunt wysycha i w tych samych miejscach jest znowu susza, gdy tylko ściółka jest sucha’ [3].  

Alarm do zmiany 

Zmiana ze strony władz w walce o lepsze klimatyczne jutro jest kluczowa – “Od lat wiemy o tym, że osuszanie bagien, melioracja, prostowanie rzek, betonowanie rzek, regulowanie, wycinanie lasów, zamienianie łąk na pola uprawne niekorzystnie wpływa na kumulację, na zatrzymywanie wody w środowisku’ – oznajmia publicysta-naukowiec [3]. Dr Rożek opisuje, że w przyrodzie występuje wiele tego typu ‘gąbek’ jak na przykład torfowiska, bagna czy też zalewiska, które zasysają wodę [3]. Gdy tego typu tereny obudujemy lub damy wysokie wały przeciwpowodziowe, aby w efekcie byłe tereny zalewowe sprzedać za duże pieniądze na osiedle, to w wypadku gdy wody w rzece jest nadmiar, płynie ona wysoko i spływa do Bałtyku. W momencie gdyby wałów nie było, woda rozlewała się po terenach i zostawała na dłużej w środowisku eliminując skutki suszy, których teraz doświadczamy [3]. 

Pan Tomasz powołując się na alarmujące wyniki ostrzega także o ewentualnej potrzebie przesunięcia szkolnych wakacji ze względu na zbyt wysokie temperatury podczas letnich miesięcy [3]. Bez wątpienia, w przyszłości wszyscy będziemy musieli się dostosować do zmieniającego klimatu i tego typu modyfikacje aktualnego stylu życia staną się oczywistością. 

Dziennikarz i popularyzator nauki nie traci jednak optymizmu dotyczącego obecnej walki o klimat i obiecujących rozwiązań technologicznych w kluczowych dziedzinach (np. ekologii), które mogą posłużyć jako skuteczna broń w zatrzymaniu zmian klimatu [3]. 

Działania podejmowane obecnie w Polsce w kontekście ochrony środowiska i przeciwdziałania skutkom zmian klimatycznych mają kluczowe znaczenie. Warto również zasygnalizować, że polski rynek nie pozostaje obojętny na globalne wyzwania związane z klimatem.

Bibliografia: 

1. Świat zawrzał, padł historyczny rekord [Internet]. TVN Meteo. 2023 [cited 2023 Aug 22]. Dostęp: https://tvn24.pl/tvnmeteo/swiat/zmiany-klimatu-lipiec-2023-byl-najcieplejs
2. Pożary w Europie na mapie. Spłonęło prawie 180 tysięcy hektarów [Internet]. TVN Meteo. 2023 [cited 2023 Aug 22]. Dostęp: https://tvn24.pl/tvnmeteo/swiat/pozary-w-europie-mapa-europejska-mapa-pozarow-splonelo-ponad-170-tysiecy-hektarow-7258856
3. Zygiel A. Pożary pustoszą Europę. To ostrzeżenie także dla Polski [Internet]. wiadomości.wp.pl. 2023 [cited 2023 Aug 22]. Dostęp: https://wiadomosci.wp.pl/pozary-pustosza-europe-to-ostrzezenie-takze-dla-polski-6923862071163520a