Widmo raka piersi

Według World Health Organization (WHO), rak piersi jest najczęstszym nowotworem diagnozowanym u kobiet w Europie [1]. W 2020 roku około 576,300 europejskich kobiet otrzymało swoją diagnozę [1]. Ponadto, w przybliżeniu 21% zdiagnozowanego raka piersi w Europie występuje u kobiet przed 50 rokiem życia [1]. O czym warto wspomnieć, rak piersi dotyka również mężczyzn jednak znacznie rzadziej (0.5-1%) [1]. Jeśli chodzi o sytuację w Polsce to około 20 tysięcy kobiet rocznie dowiaduje się, że choruje a liczba zgonów w naszym kraju ciągle wzrasta (według danych NIO-PIB z 2021 roku dotyczy to głównie kobiet w wieku postmenopauzalnym) [2]. 

Rak piersi nie jest chorobą zakaźną, natomiast jest wiele udowodnionych naukowo czynników ryzyka na przykład płeć, wiek, nadużywanie alkoholu czy też predyspozycje genetyczne [1]. Do najczęstszych mutacji genetycznych znacznie podwyższających ryzyko zachorowania na raka piersi są mutacje w genach BRCA1,BRCA2 i PALB2 [1]. Osoby, które odpowiednio wcześnie zidentyfikują mutacje w powyższych genach mogą rozważyć wiele strategii mających na celu obniżenie ich ryzyka zachorowania np. chirurgiczne usunięcie piersi. Dlatego tak istotne jest precyzyjne i szybkie wykrycie najczęstszych mutacji genetycznych oraz regularne śledzenie swojej kondycji zdrowia. 

PALB2 i RECQL

Bez wątpienia każdy z nas słyszał już o genach BRCA1 and BRCA2, w których mutacje genetyczne wiążą się ze znacznie większym ryzykiem zachorowania na raka piersi oraz są najbardziej powszechne. Nie są to jednak jedyne geny, które zmutowane istotnie wpływają na rozwój choroby. PALB2 to gen nazywany Partner and Locator of BRACA2, który koduje białko PALB2 będące partnerem BRCA2 w procesie naprawy DNA [3]. Zdiagnozowanie raka piersi przed 70 rokiem życia u kobiety noszącej mutację punktową w tym genie jest o 35% bardziej prawdopodobne niż u kobiety bez mutacji i zazwyczaj wiąże się z chorobą o agresywnym przebiegu i złym rokowaniu [3]. Jeśli chodzi o sytuację w Polsce, mutacją w genie PALB2 obciążonych jest około 50 tysięcy Polek [4]. RECQL to kolejny gen, w którym mutacja zwiększa niebezpieczeństwo wystąpienia raka piersi. U osób noszących mutację we wspomnianym genie ryzyko wystąpienia nowotworu piersi w ciągu życia wynosi 50% i jest zwiększone średnio 5-cio krotnie [4]. RECQL, podobnie jak PALB2, koduje białko biorące udział w procesach naprawy DNA [4]. Około 5-10 % zachorowań na raka piersi związanych jest z mutacjami w genach PALB2 i RECQL [6].

Polski patent

W 2014 roku zespół profesora Andrzeja Pławskiego w Instytucie Genetyki Człowieka PAN opracował i opublikował metodę C-HARM (comparative-high resolution melting) [5]. Za pomocą C-HARM możliwe jest szybsze i precyzyjniejsze wykrywanie najczęstszych mutacji punktowych występujących w populacji Europejskiej we wspomnianych wcześniej genach RECQL oraz PALB2 (c.1667_1667+3delAGTA w genie RECQL; c.509_510delGA i c.172_175delTTGT w genie PALB2 oraz delecję eksonu 9 genu PALB2) [6]. Mutacje w tych genach wiążą się z zachorowaniem w bardzo młodym wieku oraz ze znacznie gorszym rokowaniem choroby [6]. Dzięki metodzie C-HARM możliwe jest jednoczesne badanie krótkich fragmentów DNA w celu wykrycia mutacji oraz zmienność liczby kopii DNA (zwiększenie lub zmniejszenie liczby niektórych genów poprzez ich delecję bądź duplikację) [5]. Kwantyfikacja w tej metodzie zachodzi na podstawie rezultatów otrzymanych podczas procesu upłynnienia i odpowiednich kalkulacjach dotyczących stosunku wysokości piku topnienia w mieszaninie multipleksowej [5]. W badaniu opublikowanym w 2014 roku, walidacja metody C-HARM została przeprowadzona na 50 ochotnikach z podwyższonym ryzykiem Dystrofii Mięśniowej Duchenne’a, 50 probantach chorujących na rodzinną polipowatość gruczolakowata oraz na grupie kontrolnej (36 kobietach i 36 mężczyznach) [5]. Podczas wspomnianego badania metoda C-HARM okazała się być w 100% precyzyjna [5]. 

Końcem tego roku urząd patentowy wydał decyzję o udzieleniu patentu na wynalazek pt. ‘Sposób i zestaw diagnostyczny do wykrywania wariantów genów RECQL i PALB2 u polskich pacjentek z nowotworem piersi’. Tym sposobem prof. Andrzej Pławski oraz inż. Emilia Lis-Tanaś z Innowacyjnego Centrum Medycznego Instytutu Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu uzyskali patent i wyszli na przeciw problemowi jednoczesnego wykrywania mutacji punktowych oraz zmian obejmujących większe fragmenty DNA co wcześniej wymagało niezwykle pracochłonnych i kosztownych analiz [6]. Miejmy nadzieję, że za sprawą metody C-HARM już niedługo możliwa będzie szybsza identyfikacja najczęstszych zmian genetycznych, która bez wątpienia wpłynie na poprawienie skuteczności leczenia nowotworów piersi. 

Bibliografia:

1. Organization WH. Breast cancer [Internet]. 2021. (World Health Organization). Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/breast-cancer
2. Majewską M. Rak piersi: Polska jedynym krajem w Europie, gdzie rośnie umieralność [Internet]. 2021. (pulsmedycyny.pl). Available from: https://pulsmedycyny.pl/rak-piersi-polska-jedynym-krajem-w-europie-gdzie-rosnie-umieralnosc-1130333
3. Antoniou AC, Casadei S, Heikkinen T, Barrowdale D, Pylkäs K, Roberts J, et al. Breast-Cancer Risk in Families with Mutations in PALB2. 2014 Aug 7;371(6):497–506. Available from: https://nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1400382
4. Leśniewski B. Po co Polakowi (i Polce) genetyk [Internet]. 2015. Available from: https://www.termedia.pl/mz/Po-co-Polakowi-i-Polce-genetyk,17670.html
5. Borun P, Kubaszewski L, Banasiewicz T, Walkowiak J, Skrzypczak-Zielinska M, Kaczmarek-Rys M, et al. Comparative-high resolution melting: a novel method of simultaneous screening for small mutations and copy number variations. 2014;133(5):535–45. Available from: https://link.springer.com/article/10.1007/s00439-013-1393-1
6. Pietrzak M. Polski patent na testy wykrywania wariantów genów RECQL i PALB2 [Internet]. 2022. Available from: https://www.mzdrowie.pl/fakty/polski-patent-na-testy-wykrywania-wariantow-genow-recql-i-palb2/