Na całym świecie co najmniej 2,2 miliarda ludzi cierpi na różne zaburzenia wzroku. Według organizacji WHO, niemal połowie z nich można było uniknąć lub wciąż kwalifikuje się do leczenia. [1]

W Polsce skala problemu jest jeszcze większa – raport z „Wielkiego Badania Wzroku” wskazuje, że ponad połowa (54 proc.) Polaków ma stwierdzoną chorobę oczu lub wadę wzroku. [2] Dane te potwierdza NFZ, który informuje, że prawie 50 proc. Polaków w wieku 16-54 lat nie widzi poprawnie. [3]

Problemy ze wzrokiem (prędzej czy później) dotkną niemal każdego

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania powstawaniu i pogłębianiu się chorób oczu są regularne badania umożliwiające wczesną diagnozę choroby. Jednym z podstawowych narzędzi w arsenale okulistów jest aparatura do optycznej koherentnej tomografii oka (OCT). Badanie jest całkowicie bezbolesne, nieinwazyjne i nie ma do niego żadnych przeciwwskazań. Całość trwa kilka minut, podczas których lekarz każe pacjentowi oprzeć brodę i czoło na specjalnych podpórkach, a potem wpatrywać się w punkt przed sobą bez mrugania i poruszania głową. 

Upowszechnienie się tomografii OCT zmieniło oblicze diagnostyki okulistycznej. Jej główna zaleta to niezwykle wyraźny obraz poszczególnych struktur oka. Metoda ma jednak swoje ograniczenia – nie jest najskuteczniejsza we wczesnym wykrywaniu subtelnych zmian chorobowych.

Rewolucyjna metoda obrazowania. Tak dokładnie oka nie badał jeszcze nikt!

Taki stan rzeczy postanowili zmienić naukowcy z Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER). Zespół badaczy na podstawie tomografii OCT opracował nową metodę obrazowania – STOC-T, która w większości aspektów „bije na głowę” swoją poprzedniczkę. [4]

Czasowo-przestrzenna koherentna tomografia optyczna umożliwia obrazowanie w wysokiej rozdzielczości w przekroju czołowym. Ultraczuła kamera rejestruje 100 tysięcy klatek na sekundę i pozwala obserwować struktury na dowolnej głębokości. W praktyce, zanim człowiek zdąży mrugnąć, oprzyrządowanie zobrazuje całe oko, w rozdzielczości pozwalającej na obejrzenie pojedynczych komórek (np. odtworzenie morfologii czopków).

Szacuje się, że w ok. 90% przypadków wczesna diagnostyka tych schorzeń [oczu – przyp.red.] ograniczyłaby ich negatywne skutki. Dzięki zastosowaniu metody badawczej STOC-T damy możliwość przeprowadzenia in-vivo badań nad terapiami farmakologicznymi dostarczając niezbędnych informacji na temat jakości i skuteczności proponowanych terapii chorób oczu

– mówi prof. Maciej Wojtkowski, dyrektor ICTER. [4]

Obecnie okulistyka dość skutecznie radzi sobie w walce z zaćmą czy jaskrą, jednak choroby takie jak retinopatia cukrzycowa i wiele schorzeń na tle naczyniowym, nie daje szans na wyleczenie. Niezależnie od jednostki chorobowej, szybka diagnoza zawsze jest czynnikiem, który zwiększa skuteczność leczenia lub przynajmniej opóźnia postęp choroby. Po przeskanowaniu oka metodą STOC-T zarejestrowane obrazy są poddawane analizie przez oprogramowanie, które również stworzyli naukowcy z ICTER.

Zastosowaliśmy znane algorytmy przetwarzania danych oraz opracowaliśmy nowe do obsługi i przetwarzania pozyskanych zestawów danych w celu uzyskania wysokokontrastowych danych (objętości) 3D dla siatkówki w dużych polach widzenia. Zastosowana technologia i algorytmy umożliwiły obrazowanie siatkówki i naczyniówki w wysokiej rozdzielczości poprzecznej na różnych głębokościach, uwidaczniając po raz pierwszy zróżnicowanie morfologii w obrębie warstw Sattlera, Hallera i choriokapilar

– tłumaczy prof. Maciej Wojtkowski. [5]

Jak nowa metoda obrazowania zmieni okulistykę w Polsce i na świecie?

Upowszechnienie się metody STOC-T pozwoliłoby nie tylko na znacznie szybszą i dokładniejszą diagnozę, ale również na ocenę skuteczności nowych metod leczenia, które na ten moment są często trudne do oszacowania. Sama aparatura jest relatywnie niewielka i przenośna, a komercjalizacja pozwoliłaby na jej instalację w większości gabinetów okulistycznych. 

Rozwój diagnostyki oka jest jednym z kluczowych elementów rozwoju medycyny – wzrok jest naszym podstawowym zmysłem, a jego dysfunkcje to jedne z najczęstszych i najbardziej uciążliwych problemów zdrowotnych. 

W Polsce na jaskrę cierpi ponad 800 tys. osób, a  tylko 65 tys. podlega leczeniu. W 70 proc. przypadków diagnoza stawiana jest zbyt późno. [3]

Projekt Międzynarodowe Centrum Badań Oka (MAB/2019/12) realizowany jest w ramach programu Międzynarodowe Agendy Badawcze Fundacji, na rzecz Nauki Polskiej współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej, w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Bibliografia:

[1] Blindness and vision impairment, strona World Health Organization, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/blindness-and-visual-impairment, (dostęp 19.11.2023);

[2] Wielkie badanie wzroku, strona internetowa Vision Express, https://visionexpress.pl/promocje/wielkie-badanie-wzroku/, (dostęp 19.11.2023);

[3] Środa z Profilaktyką – 22 czerwca 2021 r. – Profilaktyka chorób oczu, strona internetowa NFZ Poznań, https://nfz-poznan.pl/page.php/1/0/show/16394/, (dostęp 19.11.2023);

[4] Gdy zapada zmrok, ICTER niesie światło. Przełom w diagnostyce chorób oczu, strona internetowa MAB, https://mab.fnp.org.pl/gdy-zapada-zmrok-icter-niesie-swiatlo-przelom-w-diagnostyce-chorob-oczu/, (dostęp 18.11.2023);

[5] Siatkówka i naczyniówka bez sekretów dzięki naukowcom z ICTER, strona internetowa Forum Akademickie, https://forumakademickie.pl/badania/siatkowka-i-naczyniowka-bez-sekretow-dzieki-naukowcom-z-icter/, (dostęp 19.11.2023).

Grafika nagłówka: Pixabay