Idea zależności pomiędzy moralnością i charakterem a ludzkim zdrowiem narodziła się dawno temu w Starożytnej Grecji. Arystoteles był jednym z pierwszych, którzy uważali, że nieskazitelny charakter, rozumiany jako moralność najwyższych standardów i chęć czynienia dobra, jest niezbędny do osiągnięcia całkowitego dobrobytu [1]. Od tamtej pory, przeprowadzonych zostało mnóstwo teoretycznych oraz empirycznych badań naukowych, tak aby zidentyfikować fakty i obserwacje mogące wzmocnić wspomnianą tezę. 

Badania Doroty Węziak-Białowolskiej, przeprowadzone w kolaboracji z międzynarodową grupą badawczą z Uniwersytetu Harvarda i Instytutu Charakteru VIA (VIA Institute on Character), dotyczą roli siły charakteru w ludzkim zdrowiu i samopoczuciu. Pomimo iż życie według społecznie akceptowalnych norm moralnych jest dobre, korzystne i pożądane, rezultaty wspomnianych badań wzbogacają to przekonanie o wiele intersujących detali. 

Dlaczego powinno się promować dobro? 

Promowanie dobra, czyli posiadanie myśli i podejmowanie działań przyczyniających się do dobra osobistego i innych, może poprawić zarówno zdrowie psychiczne jak i fizyczne oraz przyczynić się do osobistego rozkwitu (rozumianego jako prowadzenia dobrego życia) [2]. Dodatkowo, promowanie dobra może zmniejszyć stres związany z pracą, stany lękowe, depresję i uczucie samotności [2]. Przedstawione wyżej wyniki pochodzą z badania przeprowadzonego przez Węziak-Białowolską, które w 2021 roku otrzymało nagrodę ‘the Paper of the Year’ przyznawaną przez American Journal of Health Promotion oraz The Health Enhancement Research Organization (HERO) [2]. 

Wspomniana publikacja podsumowuje wyniki dwóch badań podłużnych (studiujących te same osoby na przestrzeni długiego okresu czasu), egzaminujących relację pomiędzy siłą charakteru a ludzkim samopoczuciem i zdrowiem w przeciągu roku i trzech lat. Jednostkami badanymi byli pracownicy dwóch kulturowo różnych środowisk (pochodzący ze Stanów Zjednoczonych i Meksyku), których zadaniem było wypełnienie testów psychologicznych takich jak: the Well-Being Assessment, the Flourishing Index, the CDC Health-Related Quality of Life oraz the Job-Related Affective Well-Being Scale. Za sprawą powyższych kwestionariuszy, możliwe było dokonanie dogłębnych analiz dotyczących psychicznego, emocjonalnego i fizycznego stanu zdrowia badanych jak również ich orientacji na czynienie dobra – siły charakteru. Wyniki były kontrolowane od zależności wpływających na zmiany w emocjonalnym samopoczuciu, zdrowiu fizycznym i relacjach międzyludzkich, czyli czynników demograficznych (np. płeć, wiek), stanu cywilnego, posiadania dzieci, opiekowania się osobą starszą, BMI, posiadania domu i stylu życia. 

W tym badaniu, osoby aktywnie promujące dobro wykazywały zwiększoną satysfakcję z życia i radość, polepszoną samoocenę zdrowia psychicznego i fizycznego, silniejsze powiązania społeczne oraz posiadanie określonego celu i sensu w życiu [2]. U ludzi stale posiadających dobre myśli i przyczyniających się do promocji dobra znacznie rzadziej rozwijały się stany lękowe, depresja czy uczucie samotności [2]. O czym warto wspomnieć, wyniki te możliwe były do zaobserwowania nawet po roku.  

W harmonii ze swoją moralnością

Kolejny artykuł naukowy Węziak-Białowolskiej egzaminuje rolę siły charakteru (rozumianej w pięciu aspektach: kompasie moralnym, orientacji do czynienia dobra, użycia siły do pomocy innym, życzliwości i opóźnionej gratyfikacji) w fizycznym i psychicznym stanie zdrowia [3]. Co ciekawe, badanie korzystało z danych powstałych za pomocą obserwacji (subiektywnego stanu zdrowia psychicznego i fizycznego określonego przez wypełnione ankiety informacyjne) oraz danych dotyczących roszczeń z tytułu ubezpieczenia medycznego (obiektywnie mierzonych warunków zdrowotnych np. informacji diagnostycznych) pobranych od ponad 1000 pracujących dorosłych żyjących w Stanach Zjednoczonych [3]. 

Podczas wspomnianego wyżej badania, ludzie żyjący w zgodzie ze swoim moralnym kompasem nie tylko zgłosili lepszy psychiczny i fizyczny stan zdrowia, ale również wyróżniali się znacznie mniejszym ryzykiem wystąpienia u nich chorób psychicznych [3]. Co więcej, wyniki badania potwierdziły, że ludzie używający swoich sił charakteru mają znacznie mniejsze szanse zachorowania na depresje po roku (o 21-51%) co może być powiązane z aktywnością mózgu związaną z moralnymi aspektami podejmowania decyzji [3]. Ponadto rezultaty wykazały, że ćwiczenie opóźnionej gratyfikacji (zdolności do zrezygnowania z części szczęścia teraz na rzecz większego szczęścia później) ma ochronną rolę przed depresją i prawdopodobnie stanami lękowymi [3]. 

Poszukiwanie sensu w życiu

Badania naukowe potwierdzają, że ludzie przestrzegający moralnych standardów i etycznego stylu bycia, są znacznie bardziej świadomi swojego celu w życiu po 4 latach od przeprowadzenia pierwszych badań [4]. Na wspomniane obserwacje nie wpływały czynniki demograficzne, status socjoekonomiczny, stan zdrowia, relacje międzyludzkie i samopoczucie. ‘Posiadanie sensu w życiu’ w tym kontekście oznacza ciągłą chęć czerpania wartości z wydarzeń w życiu jak i potrzebę posiadania wyższej misji. Utrzymywanie sensu w życiu uważane jest za bardzo korzystny i pozytywny atut zdrowotny, który znacznie przyczynia się do rozkwitu człowieczeństwa. W ostatnim artykule Węziak-Białowolskiej [4], badani uczestnicy, którzy zdobyli najwyższe wyniki na skali przestrzegania moralnych standardów i etycznego stylu bycia, raportowali także silniejsze poczucie sensu w życiu po 4 latach. Siłą rzeczy obserwacje te wzmacniają tezę, iż bycie dobrym człowiekiem może przełożyć się na uczucie silniejszego znaczenia w życiu. 

Wolontariat i Twoje samopoczucie

Badania Doroty Węziak-Białowolskiej bardzo często podkreślają pozytywne benefity jakie ludzie mogą odnieść poprzez zaangażowanie w altruistyczne przedsięwzięcia takie jak wolontariat. Według nich, posiadanie moralnych standardów i przyczynianie się do dobra innych korzystnie wpływa zarówno na psychiczne jak i fizyczne zdrowie na przykład poprzez zmniejszenie ryzyka występowania zaburzenia funkcji poznawczych, depresji, około zdrowotnych komplikacji oraz ograniczeń ruchowych [4]. Ludzie, którzy promują i czynią dobro pomimo własnych problemów i trudności w życiu a także ci, którzy dokonują aktów życzliwości (altruistycznych czynów) wyróżniają się lepszym fizycznym i psychicznym stanem zdrowia oraz wykazują mniejsze o 38% ryzyko zachorowania na depresję [3]. Pomimo wiadomych korzystnych efektów altruizmu na zdrowie mentalne, zadziwiający jest jego wpływ na samoocenę zdrowia fizycznego. Być może jest to właściwy czas, aby zacząć swoją przygodę z wolontariatem!

Związek pomiędzy siłą charakteru a zdrowiem psychicznym 

Bieżące badania niejednokrotnie potwierdzają istnienie relacji pomiędzy siłami charakteru/pozytywną osobowością a dobrą kondycją i samooceną zdrowia fizycznego [5]. Co warto podkreślić, ludzie, którzy za sprawą swojej moralności pomagają innym, wykazują znacznie mniejsze ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego [3]. Nie są to jedyne korzyści wynikające z bycia dobrym i promowania dobra. Ciekawe badanie Węziak-Białowolskiej korzystające z obiektywnych danych pozyskanych z the Health and Retirement Study wykazało, że ludzie żyjący w zgodzie ze swoimi moralnymi standardami (np. praktykujący szczerość i uczciwość) zapadają na choroby układu oddechowego o 18% rzadziej niż osoby nie kierujące się moralnym kompasem [5]. Co więcej, wspomniani ludzie wykazują się znacznie mniejszymi ograniczeniami ruchowymi i trudnościami związanymi z wykonywaniem codziennych fizycznych aktywności [5]. Według innego badania o podobnej tematyce, ludzie w średnim-wieku i starsi wykazujący się silnym poczuciem celu w życiu zazwyczaj posiadają lepszą kondycje fizyczną, mniejsze ryzyko cierpienia z powodu fizycznych ograniczeń i chorób układu krwionośnego [4]. Właśnie dlatego tak istotne jest posiadanie silnie ugruntowanych zasad moralnych i życie w zgodzie z nimi, które powinno być uważane za istotny czynnik dla promowania zdrowego starzenia się oraz zmniejszenia ryzyka chorób układu ruchu u osób starszych [4]. 

Jak polepszyć siłę swojego charakteru

Wiele razy zostało udowodnione, że siła charakteru i pozytywne usposobienie pomagają nam być dobrym i czynić dobro. 

Zespół badawczy Doroty Węziak-Białowolskiej proponuje cztery ćwiczenia behawioralne, które można wykonywać tak aby polepszyć swoją siłę charakteru [2]. 

• ćwiczenie wdzięczności – na przykład, napisz i podaruj list wdzięczności osobie, której nie miałeś jeszcze okazji odpowiednio podziękować
• przez tydzień wypisuj trzy dobre rzeczy, które zdarzyły się w ciągu danego dnia z krótkim opisem
• użyj sił swojego charakteru w nowy sposób np. bądź uprzejmy/szczery – według badań te działania przynoszą podobne korzyści wykonywane w Internecie jak i w realnym świecie [2]
• stań się wolontariuszem – według badań przynajmniej 100 godzin wolontariatu na rok wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem występowania chorób fizycznych [2]

Na podstawie wyników badań przeprowadzonych przez Dorotę Węziak-Białowolską, decydenci i politycy powinni uznać orientację na czynienia dobra i życie w zgodzie z moralnymi standardami jako ważny czynnik wpływający na poprawienie psychicznego i fizycznego zdrowia populacji, ochronę przed stresem związanym z pracą oraz promowanie zdrowego starzenia się [2][4]. Poprzez formułowanie zasad promujących życie według sił charakteru, stan samopoczucia i zdrowia psychicznego społeczności mógłby się znacznie poprawić. 

This research was supported by Robert Wood Johnson Foundation under the grants 74275 ‘Building a Culture of Health: A Business Leadership Imperative’ and 4322 ‘Engaging Business in A Broad Impact Community-Based Well-Being’; by Well-Being Research Program A33796 Aetna Inc., by the Levi Strauss Foundation under the grant No. 44057265 ‘The Impact of new work designs on worker wellbeing—Plock, Poland Factory Workers’ and ‘Follow up of Well- being measures in Mexico, China, Cambodia, and Sri Lanka’, by the John Templeton Foundation under the grant No. 61075 ‘Advancing health, religion, and spirituality research from public health to end of life’, and by the Norwegian Financial Mechanism 2014–2021 under the grant UMO-2020/37/K/HS6/02772.

Bibliografia:

1. Pakaluk M. Aristotle’s Nicomachean ethics. Cambridge [u.a.]: Cambridge Univ. Press; 2008. (Cambridge Introductions to Key Philosophical Texts).
2. Węziak-Bialowolska D, Białowolski P, VanderWeele TJ, McNeely E. Character Strengths Involving an Orientation to Promote Good Can Help Your Health and Well-Being. Evidence From two Longitudinal Studies. 2021 Mar;35(3):388–98. Available from: https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0890117120964083
3. Węziak-Białowolska D, Lee MT, Białowolski P, Chen Y, VanderWeele TJ, McNeely E. Prospective associations between strengths of moral character and health: longitudinal evidence from survey and insurance claims data. 2022 Aug 2;1–14. Available from: https://search.proquest.com/docview/2697366408
4. Węziak-Białowolska D, Białowolski P. Can adherence to moral standards and ethical behaviors help maintain a sense of purpose in life? Evidence from a longitudinal study of middle-aged and older adults. 2022 Aug 19;17(8): e0273221. Available from: https://search.proquest.com/docview/2704227875
5. Węziak-Białowolska D, Białowolski P, Niemiec RM. Being good, doing good: The role of honesty and integrity for health. 2021 Dec;291:114494. Available from: https://dx.doi.org/10.1016/j.socscimed.2021.114494